De neolithische culturen in Anatolië en Oud Europa waren homogeen en gericht op het voortbestaan van de samenleving. Hun kunstwerken kennen een symboolsysteem waarin balans, evenwicht en cyclisch bewustzijn een grote rol spelen. De Venus van Pazardzik (ca. 5000 BC) is daar een mooi voorbeeld van en illustreert tevens dat Venuskunst niet alleen in paleolithische tijden werd gecreëerd maar dat deze beeldtraditie doorging in het neolithicum en verder. Het hele lichaam van deze Venus van Pazardzik is bedekt met cyclische patronen die volgens linguïsten niet zomaar aangebracht zijn, maar een weergave zijn van het zogenaamde Donauschrift.
Het terracotta beeldje werd gevonden in Pazardzik (Bulgarije) en dateert uit het 5e millennium BC. Het is slechts 18 cm hoog en toont een zittende vrouw met de handen op haar buik. Haar hoofd helt achterover en zij draagt een soort masker met een geprononceerde neus en gaten op de plaats van de mond. Het is goed mogelijk dat deze gaten hebben gediend om veren, halmen of bloemen in te steken. Op veel beelden uit het neolithicum met dezelfde soort gaten zijn sporen van stuifmeel teruggevonden. Opvallend is de vorm van een lemniscaat op de plaats van de poort des levens.
Juist de aanwezigheid van cyclisch denken en de enorme hoeveelheid vrouwelijke kunst duiden volgens archeologe Marija Gimbutas (1921-1994) op een verering voor de allesomvattende Godin. Zij noemt dit beeld een klassiek voorbeeld van de tronende, zwangere Godin en beschrijft de ingekerfde patronen op haar lichaam niet als decoratie, maar als symbolen van de aarde- en vruchtbaarheidsgodin die verantwoordelijk is voor het ontkiemen, groeien en rijpen van de gewassen. Het zijn dus regeneratieve symbooltekens.
Taalwetenschapper Harald Haarmann (geb. 1946) houdt zich vandaag de dag bezig met het ontcijferen van het Donauschrift en stelt dat ons huidige geschiedenisbeeld herzien moet worden. De oorsprong van het schrift ligt niet in Mesopotamië rond 3000 BC maar in het Donau gebied, enkele duizenden jaren eerder. De beschaving van Oud Europa, de Donau cultuur, is een gegeven waar we niet langer omheen kunnen en mogen gaan!
Er is een film in de maak over het Donauschrift, de trailer kun je hierboven bekijken (Engelstalig). Meer informatie over deze film, klik hier. Harald Haarmann heeft veel publicaties op zijn naam staan, Voor een overzicht, zie Amazon.com.
Er zijn interessante paralellen te trekken tussen het Donauschrift en tekens op de paleolithische Venusbeelden (zie www.venuskunst.wordpress.com). Ook heeft Haarmann geconstateerd dat het Donauschrift en het Lineair A op Kreta veel raakvlakken hebben. Het is duidelijk dat het traditionele beeld van onze westerse geschiedenis vrij eenzijdig en beperkt is. In de komende jaren zal dat steeds vaker bewezen worden.
© Karin Haanappel
Deze tekst is ontleend aan het boek ‘Herstory of Art’ (2012), sinds 2015 uitverkocht.
Nieuwe uitgave ‘Herstory of Art, van de prehistorie tot het modernisme’, ISBN: 978 9082301 922 en wordt uitgegeven door Haanappel Publishers (www.haanappelpublishers.nl)
Oud Europa 